Samolečenje – Samomedikacija biljnim preparatima
Samolečenje (Self-healing)
Po svojoj prirodi, fizički sistemi poseduju svojstva samolečenja i samoispravljanja.
Tradicionalno, medicina se prvenstveno interesovala za proučavanje procesa koji leže u osnovi ovih svojstava i za otkrivanje načina na koje se podstiče njihovo delovanje.
Sa razvojem medicinske tehnologije, većina lekara napustila je ovu tradicionalnu usmerenost verujući da je medicinska nauka razvila moćnija i efikasnija sredstva tečenja.
Ovakav je stav ne samo zanemario prirodna svojstva organizma za samolečenjem, već je i medicinskim stručnjacima pružio status kojim se obezvređuje uloga pacijenta u sopstvenom lečenju.
Alternativna medicina teži da podstakne svojstva samolečenja u oba smisla ovog termina.
X X X X X
Fitoterapija
Šta je fitoterapija?
- Fitoterapija je sistem lečenja zasnovan na primeni prirodnih lekovitih sirovina (droga) i biljnih lekova.
- Do približno 1800. godine, tradicionalna medicina je činila osnovu svih standardnih farmakoloških priručnika.
- Fitoterapija danas pripada:
– farmakoterapiji i konvencionalnoj medicini (evidence based herbal medicines).
– tradicionalnoj (narodnoj) medicini
– komplementarnoj i alternativnoj medicini
Šta je racionalna fitoterapija?
Najsavremeniji koncept primene lekovitog bilja u zvaničnoj medicini.
Ovaj koncept je ostvario veliki uticaj na:
– Upotrebu lekovitog bilja
– Kvalitet istraživanja lekovitih biljaka
– Pravnu regulativu koja uređuje ovu oblast.
Osnovno sredstvo racionalne fitoterapije je biljni lek
– Klinički ispitan
– Standardnog sastava
– Definisanog indikacionog područja
– Definisanog doznog režima.
Aktivni sastojak: standardizovani ekstrakt
Biljni lek
Biljni lek je svaki lek čiji su aktivni sastojci isključivo jedna ili više supstanci biljnog porekla ili jedan ili više biljnih preparata ili jedna ili više supstanci biljnog porekla u kombinaciji sa jednim ili više biljnih preparata (Zakon o lekovima i medicinskim sredstvima – Sl. glasnik RS 30/2010)
Lek koji kao aktivni sastojak sadrži usitnjene ili sprašene delove biljaka (droge), balsame, smole, lekovita masna ulja ili ekstrakte biljaka.
Biljni lekovi nisu oblici kod kojih aktivnu komponentu predstavlja jedinjenje, ili smesa čistih supstanci izolovanih iz biljne sirovine (digitoksin, lanatozid C, atropin…)
Racionalna fitoterapija
Racionalni koncept je premestio tačku oslonca fitoterapije sa droge na standardizovani ekstrakt, čime droga prestaje da bude osnovno sredstvo fitoterapije i postaje industrijska sirovina.
Farmakognozija
► Droga ► Sirovina ► Preparat ►Biljni lek ►Fitoterapija
Koja znanja pruža fitoterapija?
Znanja o biljnim lekovitim proizvodima (biljnim lekovima i tradicionalnim biljnim lekovima) i drugim biljnim proizvodima (aktivni sastojci, kontrola kvaliteta…) – opšti deo.
Znanja o mogućnosti primene biljnih droga i biljnih lekovitih proizvoda u prevenciji i terapiji određenih simptoma, stanja i oboljenja – specijalni deo.
Osnovne informacije o neželjenim reakcijama i interakcijama biljnih lekovitih proizvoda i drugih lekova.
Kome je namenjena i zašto?
Najviše, farmaceutima koji će raditi u apotekama.
Zato što oni treba da preporuče pravi lek pacijentu koji se sam leči.
Samolečenje, samomedikacija, podrazumeva samostalno uzimanje medicinsko-farmaceutskih proizvoda (i/ili primenu terapeutskih tretmana) za lečenje blažih simptoma, lakših oblika i bolesti u početnoj fazi, a bez učešća medicinskih stručnjaka (lekara, stomatologa).
Samomedikacija i terapija
Strateški, samolečenje postaje zvanični oblik terapije i kod:
– terapije hroničnih stanja i za prevenciju njihovog nastanka,
– terapiju rekurentnih oblika bolesti.
Farmaceuti treba da imaju značajnu ulogu u krajnjoj odluci pacijenta oko izbora i načina primene lekova za samolečenje.
Ko predaje?
U realizaciji predmeta učestvuju svi nastavnici i saradnici na Katedri za farmakognoziju
– prof. dr sc. Nada Kovačević
– prof. dr sc. Silvana Petrović
– dr sc. Zoran Maksimović, vanr. prof.
– doc. dr sc. Tatjana Kundaković
– dr sc. Milica Drobac,
– mr sc. Mira Marčetić,
– dipl. farm. JelenaArsenijević,
– dipl. farm. Ivan Pavlović
Samomedikacija, fitoterapija, racionalna fitoterapija, biljni lekovi (BL), tradicionalni biljni lekovi (TBL), BL – zasnovani na dokazima, ostali biljni proizvodi, važeći nacionalni i evropski propisi
Farmaceutski aktivne komponente biljnog porekla; definicije, proizvodnja, kvalitet i kontrola kvaliteta
Istraživanje i razvoj, pretklinička i klinička ispitivanja
Proizvodnja, kontrola BL/TBL
Dozvola za BL/TBL, dokumentacija, sažetak karakteristika, uputstvo za lek
Interakcije, neželjena delovanja i mere opreza prilikom primene BL/TBL
Stavljanje u promet i postmarketinško praćenje BL/TBL, sistem prijave neželjenih reakcija i interakcija
Najvažnije farmakodinamske grupe BL –
- Centralni nervni sistem
- Kardiovaskularni sistem
- Respiratorni sistem
- Gastrointestinalni
- Urinarni trakt, ginekološki problemi
- Metabolički poremećaji, imunski sistem, bol, koža.
Centralni nervni sistem – kognitivni poremećaji
CNS – depresija
CNS – uznemirenost i poremećaji spavanja
KVS – koronarna insuficijencija
KVS – hipotenzija i hipertenzija
KVS – ateroskleroza i okluzivne bolesti arterija
KVS – hronična venska insuficijencija
Respiratorni sistem – prehlada, akutna infekcija gornjih respiratornih puteva
RS – kašalj
Gastrointestinalni trakt – anoreksija, funkcionalna dispepsija, iritabilni kolon
GIT – gastritis i ulkus
GIT – dijareja i opstipacija
GIT – oboljenja jetre i žuči
Metabolički poremećaji – dijabetes
Metabolički poremećaji – dislipidemija
Urinarni trakt – infekcije i upale
UT – Benigna hiperplazija prostate
UT – ginekološke indikacije (PMS, menopauza)
Koža, vezivna tkiva i koštano-mišićni sistem – upala, povrede, rane
Koža, vezivna tkiva i koštano-mišićni sistem – reumatizam i degenerativne promene
Terapija bola – lokalni analgetici, terapija glavobolje i migrene
Povećanje otpornosti organizma – adaptogeni i imunostimulatori
Literatura
Schulz V, Blumental M, Hansel R, Tyler VE. Rational phytotherapy: a physicians’ guide to herbal medicine, Berlin, Heidelberg:Springer-Verlag, 2004.
ESCOP Monographs, The Scientific Foundation for Herbal Medicinal Products, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, 2003, 2009.
EMEA Monographs www.ema.europa.eu
Blumenthal M. Ed. The ABC Clinical Guide to Herbs. American Botanical Council, Austin, 2003.
Heinrich M, Barnes J, Gibbons S, Williamson E. Fundamentals of Pharmacognosy and Phytotherapy, Churchill Livingstone, Edinburgh, 2004.
Izvor: Fitoterapija izborni predmet
